To my PTTK-owcy na Pomorzu Zachodnim

W grudniu 2011 roku minęło 62 lata od daty połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w jedno Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze. Na te datę złożyło się jednak działanie utworzonych w różnych rejonach kraju ogniw, oddziałów obu tych - z wieloletnią tradycją - organizacji.

Tak też było na Ziemi Szczecińskiej, zniszczonej - jak terytorium Polski - działaniami II wojny światowej. Na tereny Polski zachodniej przybywa ludność z terenów dawnych wschodnich ziem naszego kraju, z Wielkopolski i centralnej Polski. Zatrzymują się też wracający z obozów koncentracyjnych, obozów jenieckich Polacy, których rodzinne domy przestały istnieć lub stały się nieosiągalne w ówczesnym stanie politycznym. Tak też się stało z terenami Pomorza Zachodniego. Wśród tych wszystkich znaleźli się też i ci, którzy przed II wojną światową związani byli z polskimi towarzystwami turystycznymi, a przesiąknięci ideą i chęcią poznawania historii, zabytków, piękna przyrody czuli potrzebę wspólnego działania na tym polu.

Pierwszy powstaje oddział PTK w Stargardzie Szczecińskim (15.06.1946r.). W dniu 23 sierpnia 1946r. w leżącym w gruzach Szczecinie powołany zostaje Oddział Szczeciński PTK, którego pierwszym prezesem zostaje inż. Stanisław Twardo. Oddział Szczeciński PTK nawiązuje ścisłą współpracę z Zarządem Głównym PTK, co owocuje obecnością w Szczecinie takich osób jak: prezes ZG PTK prof. dr Stanisław Leszczycki - światowej sławy geograf, kilkakrotnie był w Szczecinie dr Mieczysław Orłowicz - autor wielu przewodników, propagator masowej turystyki. To za jego przyczyną odwiedzili (w latach 1946 - 47) Pomorze Zachodnie wybitni fotograficy z Janem Bułhakiem na czele. Ukazują się pierwsze reportaże, artykuły, zdjęcia ukazujące piękno Pomorza Zachodniego.

Wokół Oddziału Szczecińskiego PTK skupiają się ludzie, którzy postawili sobie za najważniejszy cel:   
* badania krajoznawcze w zakresie geografii, przyrody, historii tych ziem
* gromadzenie dokumentacji krajoznawczej
* tworzenie pierwszych materiałów krajoznawczych
* tworzenie na tych ziemiach bazy turystycznej
* oznakowanie szlaków turystycznych

Byli to - zakochani w krajoznawstwie ludzie, którzy po pracy zawodowej - społecznie poświęcali swój wolny czas, aby przybywający tutaj turysta nie błąkał się bez celu, by dotarł szybko tam gdzie najciekawiej, by podczas tej turystycznej wędrówki „dotknął” historii tych ziem.
Osoby te skupiały i związały się głównie z Oddziałem Szczecińskim PTK i dlatego też na przykładzie tego oddziału, a potem jego następcy Regionalnego Oddziału Szczecińskiego PTTK im. Stefana Kaczmarka przybliżmy nasze dokonania.
W pierwszym powojennym Zjeździe Krajowym PTK (5-7.06.1947r.) delegatami Szczecina byli: Stanisław Twardo i Czesław Piskorski. II Zjazd w dniach 27-30.05.1948r. odbył się właśnie w Szczecinie. Członkom naszego oddziału nie obce są takie nazwiska jak: Czesław Piskorski, Bolesław Czwójdziński, Stanisław Groński, Władysław Chabior, Stefan Kaczmarek..

Bolesław Czwójdziński przybył do Szczecina w 1945 r. z Wielkopolski. Związany z pracą na kolei, wolny czas poświęcał swoim krajoznawczym zainteresowaniom historii. To z jego inicjatywy w dniach 11-15.09.1945 r. odbył się w Szczecinie Ogólnopolski Zjazd Onomastyków, na którym podjęto decyzję o przywróceniu miejscowościom ich pierwotnego (słowiańskiego) nazewnictwa. Dziś porównując często stwierdzamy, że obecne nazwy miejscowości w poprzednich czasach często (nawet nieudolnie) były zniemczone z powodu trudności w wymowie ( Szczecin - Stettin). B. Czwójdziński był również twórcą sieci schronisk turystycznych na Pomorzu Zachodnim, był budowniczym Domu Turysty w Szczecinie przy pl. Batorego, dziś na skutek działania ZG PTTK - hotelu „Victoria”. W latach 1947-48 był prezesem Oddziału Szczecińskiego PTK, autorem map, przewodników, pasjonatem Pomorza Zachodniego. Zmarł 17.07.1972r. W dzielnicy Szczecin Płonia jest patronem jednej z ulic, SP 28 i Gimnazjum nr 39. Na domu, w którym mieszkał odsłonięto w 1996r. pamiątkową tablicę.

Czesław Piskorski - długoletni działacz PTK i PTTK, należał do grona pionierów Szczecina. Zamieszkał tu zaraz po wyzwoleniu i od razu przystąpił do organizowania pierwszej polskiej spółdzielni wydawniczej. Był też współzałożycielem PTK w Szczecinie i pierwszym jego vice prezesem. W późniejszych latach pełnił również liczne funkcje kierownicze we władzach PTTK, był także członkiem różnych specjalistycznych komisji, rad i zespołów. Cała jego działalność społeczna i zawodowa związana była ze Szczecinem, Pomorzem Zachodnim i problematyką turystyczno krajoznawczą. Wydał liczne książki i broszury poświęcone tej tematyce, przewodniki turystyczne po Szczecinie i województwie. Do dziś jego przewodniki są cennym materiałem poznawczym dotyczącym Pomorza Zachodniego. Był współautorem czwartego tomu „Dziejów Szczecina”. Przez wiele lat kierował Oddziałem Instytutu Turystyki w Szczecinie. Zmarł 06.05.1997r. Poświęcono mu jedną z ulic w dzielnicy Szczecin Płonia. Na ścianie budynku, w którym mieszkał odsłonięto pamiątkową tablicę, a szkoła podstawowa nr 66 nosi jego imię.

Stanisław Groński - legendarna postać, wiecznie żyje w pamięci wielu turystów. Przywędrował do Szczecina z Drohobycza i natychmiast zaczął propagować turystykę górską. Był wybitnym alpinistą, niebawem stał się znawcą i miłośnikiem regionu zachodniopomorskiego. Pierwszy dokładnie opisał Góry Bukowe, którymi się zachwycał. Wytyczył i oznakował na ich terenie 7 szlaków turystycznych o łącznej długości 96 km. Pełnił wiele funkcji w Oddziale i Kole Przewodników. Zginął w sierpniu 1957r. w Alpach, w których przebywał jako kierownik polskiego obozu alpejskiego w Chamonix. Szczecińscy turyści upamiętnili postać tego wspaniałego człowieka odsłaniając kilka tablic pamiątkowych.
W Górach Bukowych jest też głaz im. Stanisława Grońskiego. Jego nazwę nosi ulica w Szczecinie Płoni i szkoła podstawowa nr 74.

Stefan Kaczmarek - znakomity turysta, wielki miłośnik przyrody, wspaniały gawędziarz, niezrównany inicjator i popularyzator wspólnych wędrówek, pieszych i kolarskich. Był twórcą Klubu Kolarskiego „88”, jednego z najlepszych w kraju. „Tatę” Kaczmarka szczególnie lubiła młodzież - za optymizm, humor i niezwykłe pomysły. Potrafił skupić wokół siebie liczne grono młodych ludzi, zawsze chętnych do społecznej pracy. Słynne stały się rowerowe wyprawy Klubu „88” dookoła Polski, z których Stefan Kaczmarek przywoził setki metrów taśmy filmowej, stanowiącej materiał krajoznawczy prezentowany później w Oddziale, w klubach i szkołach. Był inicjatorem Rajdu „Szlakiem Wyzwolenia Szczecina”. W kwietniu 1962 r. wyruszył z grupką podobnych mu zapaleńców sprzed pomnika Wdzięczności na pl. Żołnierza Polskiego. Rajd ten wszedł na stałe do turystycznego kalendarza i od lat jest okazją do spotkań turystów z naszego regionu i całego kraju. Stefan Kaczmarek zmarł w czerwcu 1974 r. i spoczął obok swojego ukochanego syna Leszka, który zginął w Tatrach w 1968 roku. Dla uczczenia pamięci „Taty” organizowany jest, co roku Ogólnopolski Zlot im. Stefana Kaczmarka. Regionalny Oddział Szczeciński PTTK uchwałą zjazdową w 1999 r. przyjął jego patronat.

To oni, ich towarzysze wycieczek, wychowankowie przejęli jako członkowie ROS PTTK potrzebę kontynuowania krzewienia historii, poznawania zabytków i walorów przyrodniczych. W ramach najpierw Oddziału Szczecińskiego PTK, potem Oddziału Szczecińskiego PTTK, a dziś ROS PTTK powstawały ogniwa (koła, kluby) skupiające ludzi o wspólnych zainteresowaniach.

Najstarszym jest Koło Przewodników utworzone 5.05.1948r. a działające przy OS PTTK w wyniku ukończenia pierwszego kursu przewodnickiego, na którym czołowymi wykładowcami byli: Stanisław Twardo, Czesław Piskorski. Koło to stanowiło pierwszy człon przeszkolonej kadry. Nie sposób dziś podsumować ilu turystów korzystało z informacji i pomocy naszych przewodników. Niektórzy z nich poza już wymienionymi, byli i są autorami przewodników i opracowań historyczno - krajoznawczych. Znajomość języków obcych (angielski, rosyjski, niemiecki, szwedzki, francuski, hiszpański, włoski) pozwala na obsługę różnojęzycznych grup turystycznych. Dziś Koło Przewodników ROS PTTK liczy 118 osób.

Organizacyjny zjazd połączeniowy PTT i PTK w Szczecinie odbył się 11.03.195l r. Nastąpił dalszy rozwój turystyki zorganizowanej już w ramach Oddziału Szczecińskiego PTTK. Zaczynają powstawać kluby turystyki kwalifikowanej, jako ogniwa naszego oddziału.

KTP „Wiercipięty” - mający miano najstarszego w Polsce klubu turystyki pieszej wywodzi się z Koła PTTK „Wiercipięty” powstałego 15 stycznia 1955 r. Działalność klubu jest ściśle związana z działalnością oddziału, a rajdy klubowe - otwarte cieszą się coraz większą popularnością, szczególnie wśród młodzieży. Oryginalne pomysły, tematyka tych rajdów przybliżają w przystępny sposób poznawanie regionu i kraju. A oto niektóre z nich: „Szlakiem Artylerzystów Polskich”, „Od A do Z”, „Rajdy Promieniste”, Rajdy na Raty”.
KTP „Wiercipięty” jest współzałożycielem Polskiej Federacji Popularyzacji Turystyki, organizujące rajdy piesze wg regulaminu IW. Od tego czasu zaczęło się uczestnictwo w imprezach zorganizowanych tego typu (głównie w Niemczech).
Szczeciński Turystyczny Klub Kolarski „88” - powstał 26 czerwca 1964 r. figlarne, dwa złączone koła w nazwie nie przynoszą klubowi pecha. Pod wodzą założyciela klubu Stefana Kaczmarka „Taty” kolarze zaczęli zwiedzać w czasie letnich obozów Polskę. W 1969 r. pierwszy raz kolarze z „88” biorą udział w międzynarodowym rajdzie w Niemczech. Potem były samodzielne wyprawy na Węgry (1970, 71, 75) do Austrii (1973 r.), Włoch (1984 r.), gdzie uczestnicy wyprawy zostali przyjęci na prywatnej audiencji przez papieża Jana Pawła II. 1987 r. to wyprawa do Francji (przez Niemcy, Holandię i Belgię, w 1997 i 98 r. były dwie wyprawy na duńską wyspę Bomholm. Klub „88” jest otwarty dla wszystkich, którym miła jest turystyka kolarska. Jest też „prawą ręką” w organizowaniu dużych imprez wielodyscyplinowych ROS PTTK. Dużą popularnością cieszą się cykliczne letnie wycieczki "Rowerem w nieznane".

Stoczniowy Klub Turystyki Kolarskiej „Neptun” - powstał 15 grudnia 1986 r. z inicjatywy Adama Kazanieckiego zwołano zebranie Komisji Turystyki Kolarskiej Oddziału Zakładowego PTTK i sympatyków, na którym powołano do życia Stoczniowy Klub Turystyki Kolarskiej przy Oddziale Zakładowym PTTK Stoczni Szczecińskiej. Pierwszym prezesem został Adam Kazaniecki /lata 1986-1997/. Klub skupiał wówczas kilkunastu zapaleńców pracujących w Stoczni Szczecińskiej, którzy pod opieką doświadczonych przodowników turystyki kolarskiej organizowali pierwsze biwaki, wycieczki, obozy oraz festyny dla stoczniowców. W dniu 20 października 1992r. na wniosek członków Klubu zmieniono nazwę na Stoczniowy Klub Turystyki Kolarskiej „NEPTUN”. Z dniem 1 lutego 2010r na podstawie własnej uchwały Nadzwyczajnego Walnego Zjazdu Stoczniowego Klubu Turystyki Kolarskiej „Neptun”, uchwalono o wykreślenie z rejestru Oddziału Zakładowego PTTK przy Stoczni Szczecińskiej a wpisanie do rejestru Regionalnego Oddziału Szczecińskiego PTTK im. Stefana Kaczmarka. Nazwa klubu pozostała bez zmian tj. Stoczniowy Klub Turystyki Kolarskiej „Neptun”. Członkowie Klubu organizują imprezy własne oraz biorą czynny udział w imprezach turystycznych organizowanych przez Oddziały i Kluby. Z imprez organizowanych przez ten klub wymienić należy cykliczną wielodniową imprezę "Poznaj Swój Kraj" oraz był inicjatorem jednodniowego rajdu „Ruszaj się bo zardzewiejesz"

Klub Tatrzański - powstaje 15 marca 1966r. zrzeszając tych dla których najmilsza jest turystyka górska. To nic, że w okolicach Szczecina i województwie mamy Góry Bukowe, czy Karpaty Cedyńskie. Służą one do treningowych imprez przed wysokimi szczytami. A dla „tubylców” proponowane są cykliczne rajdy klubowe jak” ..Poszukiwanie Wiosny”, „Rajd Po Złote Liście”, „Rajd Zaduszkowy do Głazu Grońskiego”, czy „Rajd Andrzejkowy”, znane są nie tylko członkom PTTK - prelekcje, przeźrocza czy wideofílmy prezentowane podczas zebrań klubowych.

Szczeciński Klub Płetwonurków „Wodołazy” - oficjalnie powstał w 1970 r. Były penetracje podwodne jezior Pomorza Zachodniego, były wybrzeża Turcji, Włoch, Bułgarii, Afryki Północnej, Norwegii, Korsyki, było Morze Czerwone, a podwodne doznania są ich największym skarbem.

Szczeciński Klub Turystyki Kajakowej „Płonia” to kolejna forma turystyki kwalifikowanej, uprawianej przez członków ROS PTTK. Powstał w listopadzie 1976 r. i cumował do roku 2016 na szczecińskiej wyspie Dziewoklicz, gdzie w tym czasie funkcjonowała Stanica Wodna PTTK „Międzyodrze”. Członkowie klubu uczestniczą również aktywnie w imprezach kajakowych organizowanych w kraju i poza jego granicami. Moczyli wiosła m. in. w Bałtyku, Dunaju, Niemnie, Saali, Hronie, Cisie oraz rzekach Skandynawii. Przez lata prowadzili cykl niedzielnych wycieczek kajakowych po wodach Międzyodrza. Obecnie z tradycji imprez prowadzonych przez klub pozostał jedynie Ogólnopolski Spływ Kajakowy „Szczecińskie Liście Platanowe”. Siedziba klubu i stanica nie istnieją. Obecnie pozostałości sprzętu pływającego znajdują się w miejscach uniemożliwiających kontynuację tradycji wycieczek. Członkowie klubu są współorganizatorami rajdów oddziałowych.

Turystyczno - Krajoznawczy Klub InO „Kompas” - utworzyli entuzjaści imprez na orientację 25 listopada 1977 r. Działalność klubu obejmuje:
* organizację rajdów pieszych
* mprezy na orientację
* marsze na l00 km w ciągu doby „Gryf Pomorski” - największa impreza ogólnopolska

Klub Turystów i Krajoznawców „Solartrakt” - skupia przede wszystkim młodzież z terenu miasta Szczecina i okolic. Organizują cały wachlarz interesujących imprez dla siebie, jak i dla mieszkańców Szczecina. Z racji lokalizacji większość imprez klub organizuje w Puszczy Bukowej - Szczecińskim Parku Krajobrazowym.

W ramach ROS PTTK działa również koło mundurowe tj. Koło nr 39 przy Pomorskim Oddziale Straży Granicznej w Szczecinie, które ze względu na specyfikę tej służby skupia funkcjonariuszy i ich rodziny. Członkowie tych kół, oprócz organizacji imprez własnych, czynnie wspomagają organizację rajdów i zlotów ROS PTTK.

Działalność ROS PTTK nie ogranicza się tylko do Szczecina i najbliższych okolic. Jako oddział regionalny skupia - w ramach Klubu PTTK „Ziemi Pyrzyckiej” - liczne grono pedagogów i młodzieży z tego powiatu. W ostatnim okresie powstało nowe koło w Łobzie.

Osobną grupę ogniw stanowią szkolne koła krajoznawczo - turystyczne, a zorganizowany przez ROS PTTK konkurs „Na najaktywniejsze SKKT” skupia już około 110 szkół - uczestników tego konkursu.

ROS PTTK, popularyzując poznawanie przez wędrowanie ustanowił odznaki krajoznawcze, pozwalające na przybliżenie faktów i wydarzeń, także poznanie miejsc z nimi związanych. Są to:
* trzystopniowa odznaka „Znam Szczecin”
* jednostopniowa odznaka „Chrystianizacja Pomorza”
* jednostopniowa odznaka „Szlakiem Cysterskim Pomorza Zachodniego”
* trzystopniowa odznaka o zasięgu ogólnopolskim „Szlakiem Architektury Drewnianej w Polsce „
* jednostopniowa odznaka kolarska „Dookoła Województwa Zachodniopomorskiego”

O trudzie i satysfakcji działaczy, kadry i członków ROS PTTK świadczą na przestrzeni całej działalności:
* ilość uczestników w imprezach oddziałowych i klubowych,
* ilość zdobytych i weryfikowanych odznak,
* pamiątkowe znaczki, plakietki i proporczyki z licznych rajdów,
* kolekcje zdjęć z życia oddziału